Wijn als mystiek symbool
Bij veel volkeren wordt wijn en het drinken van wijn gebruikt als een mystiek symbool. Als we dit ene feit begrijpen, zullen we heel wat overigens onverklaarbare situaties in de zogenaamde levensbeschrijvingen van grote occultisten begrijpen.
Hoe staat het met de beschuldiging van dronkenschap tegen Paracelsus? Iemand die zich occultist noemt en drinkt is geen occultist, een feit dat bekend is sinds de mens een denkend wezen werd. Niemand heeft ooit bewezen dat Paracelsus ooit dronk, ooit wijnhuizen of herbergen bezocht. Is het nooit bij geleerden opgekomen dat het verstandig is ideeën te combineren als ze een uitspraak doen?
Denk eens aan de bekende gewoonte van mystieke denkers in de hele wereld om over de wijn, en de geest van de wijn, van God te spreken. Zelfs het Engelse woord ‘spirit’, zoals dit nu nog in verband wordt gebracht met alcoholische dranken, wijst op de oude gedachte. Niet dat alcoholische dranken op zich goed zijn; maar zoals druivensap uit zichzelf alcohol kan ontwikkelen en als damp kan afgeven wat kenners van de Middeleeuwen ‘geest’ noemden, die ontvlambaar is en kan worden aangestoken, zo ontstond daaruit en uit andere daarmee samenhangende ideeën het denkbeeld, de gedachte, van de idealistische filosofen dat wijn een goed symbool is voor de geest – de wijn van God, de wijn des levens.
Hoe staat het met de christelijke kerk en het vanouds gevierde avondmaal met wijn als zinnebeeld van het bloed van hun verlosser? Dit is niet langer een theorie; de gedachte wordt niet meer louter mystiek gebruikt; het is het bloed zelf van hun verlosser. In het Latijn luidt dit vere et realiter. Natuurlijk heeft het met geloof te maken, maar toch vindt het zijn grondslag in een verheven en prachtige gedachte – dat wijn drinken in de gemeenschap van de geest betekende deelhebben aan de geest van Christus. En dit was het oudste idee van de zogenaamde heidense Grieken in hun mystieke gemeenschap bij de ritus van Bacchus.
Hoe is het bij de soefi’s? Zij behoren tot de meest mystieke mensen die het zinnebeeld van de wijnbeker, de stromende wijn, de overvloeiende bokaal gebruikten als symbool voor de volheid van het hart dat is ontvlamd en dat is vervuld van het licht van de geest. Als iemand in nauw contact stond met het goddelijke in zichzelf, zei men dat hij dronken was van de god, dronken van de geest; met andere woorden, verlicht. Zie weer eens hoe prachtige gedachten kunnen ontaarden, en hoe mooier ze zijn, hoe erger de verwording!
De kwatrijnen van Omar Khayyam zouden iedereen moeten vertellen wat de soefi’s bedoelden toen ze schreven over het wijnhuis en de herberg en de overvloeiende kelk. Het is algemeen bekend dat de soefi’s zeer matig waren. Waarschijnlijk gebruikten de orthodoxen onder hen nooit alcohol in welke vorm ook; toch is hun poëzie gekleed in woorden van die strekking, om te verhullen en de zaak onschuldig te doen lijken als er gevaar dreigde. Het was ook de manier waarop achtervolgde mystici vertrouwelijk met elkaar spraken.