Boekbespreking
I.M. Oderberg
The Undiscovered Mind: How the Human Brain Defies Replication, Medication, and Exploration (De onontdekte geest: Hoe de menselijke hersenen niet zijn te kopiëren, niet medisch zijn te behandelen en niet zijn te verklaren), John Horgan, Touchstone, Simon & Schuster Inc., New York, 2000; 336 blz., isbn 0-684-86578-5, paperback.
Journalist John Horgan richt een sceptisch oog op twee decennia onderzoek op het gebied van de geest (mind-science), dat werk bevat op het terrein van het denkvermogen, bewustzijn, emoties, de hersenen, mentale stoornissen en hun behandeling, evolutionaire psychologie, genetica en kunstmatige intelligentie. Hij geeft aan dat, ondanks hun pretenties, de betrokken psychologische en biologische gebieden geen harde bewijzen laten zien die te vergelijken zijn met die van de natuurwetenschappen, en dat hun theorieën en ‘conclusies’ te vaak louter beweringen en theorieën zijn – die veelal zonder meer worden aangenomen door een lichtvoetige pers en door het publiek. De auteur is niettemin geen onpartijdige criticus: hij beschouwt de natuurwetenschap als de enige bron van betrouwbare kennis, en gelooft dat de geest (the mind) zonder twijfel een bijproduct van de hersenen is. Dit brengt hem ertoe de mechanistische aspecten van zijn onderwerp te benadrukken; bijvoorbeeld hoe sommige functies van de hersenen door de werking van computers worden benaderd.
Maar een groeiend aantal wetenschappers op vele gebieden zijn niet tevreden met deze materialistische benadering van bewustzijn. Om een voorbeeld te noemen: in 1997 opende Terrence W. Deacons The Symbolic Species: The Co-evolution of Language and the Brain1 de deur naar het begrijpen van aspecten van het denkvermogen die verder gaan dan de mechanistische opvatting van een wisselwerking tussen neuronen, moleculen, enz. Prof. Deacon vatte zijn conclusies samen door te zeggen:
Het is minder waarschijnlijk dat het ontmaskeren van de bron van de subjectieve ervaringen achter het menselijk bewustzijn zal aantonen hoe mentale processen kunnen worden geëlimineerd uit materiële verklaringen dan dat het zal aantonen dat deze er een impliciet deel van vormen. En dit kan ons helpen te erkennen dat het universum toch niet het zielloze, blind ronddraaiende uurwerk is waarvan we vrezen een deel te zijn, maar dat het in plaats daarvan een ontluikend hart en denkvermogen is. – blz. 464
Misschien dat zulke ‘speculatie’ eens zal worden bevestigd door vergaand wetenschappelijk onderzoek dat een nieuwe kijk op de wereld en zijn manifestatie zal onthullen.
Noot
- De symbolische soort: de parallelle evolutie van taal en van de hersenen; vgl. bespreking in Sunrise jul/aug 1998.