Het getal zeven

[‘The number seven’, The Theosophist, juni 1880, blz. 232-3; CW 2:408-14]

In de grijze oudheid werd aan getallen een diepe betekenis gehecht. Er was geen volk met iets dat op filosofie leek, of het hechtte een groot belang aan getallen in hun toepassing op religieuze gebruiken, de vaststelling van feestdagen, symbolen, dogma’s en zelfs de geografische verspreiding van wereldrijken. Het mysterieuze getallenstelsel van Pythagoras was niets nieuws toen het veel eerder dan in 600 v.Chr. verscheen. De occulte betekenis van cijfers en hun combinaties maakten deel uit van de overdenkingen van de wijzen van ieder volk; en de dag is niet veraf dat ons nu sceptische ongelovige Westen, gedwongen door de gebeurtenissen die zich eeuwig cyclisch afwisselen, zal moeten erkennen dat er in die regelmatige periodiciteit van steeds terugkerende gebeurtenissen iets meer zit dan alleen maar blind toeval. Onze westerse geleerden beginnen dit al op te merken. De laatste tijd hebben ze de oren gespitst en zijn ze gaan nadenken over cyclussen, getallen, en alles wat ze slechts enkele jaren geleden hadden verbannen naar de vergetelheid van de oude geheugenkamers, die alleen af en toe worden geopend om over het eigenaardige en dwaze bijgeloof van onze onwetenschappelijke voorouders te glimlachen.

Als een teken van dat nieuwe inzicht heeft het oude en nuchtere Duitse blad Die Gegenwart een serieus en geleerd artikel opgenomen over ‘de betekenis van het getal zeven’, dat de lezers als een ‘cultureel-historische verhandeling’ wordt aangeboden. Nadat we er enkele fragmenten uit hebben geciteerd, zullen we er misschien nog iets aan toevoegen. De schrijver zegt:

Het getal zeven werd niet alleen door alle beschaafde volkeren van de oudheid en van het Oosten heilig geacht, maar werd zelfs door de meer recente volkeren van het Westen met de grootste eerbied beschouwd. De sterrenkundige oorsprong van dit getal is zonder enige twijfel bewezen. De mens, die zich sinds onheuglijke tijden van de hemelse machten afhankelijk voelt, beschouwde de aarde altijd en overal als ondergeschikt aan de hemel. De grootste en helderste hemellichamen werden daarom in zijn visie de belangrijkste en hoogste machten; dat waren de planeten, waarvan er in de hele oudheid zeven werden geteld. In de loop van de tijd werden ze in zeven godheden omgezet. De Egyptenaren hadden zeven oorspronkelijke en hogere goden; de Feniciërs zeven kabiren; de Perzen zeven heilige paarden van Mithra; de parsi’s zeven engelen met daartegenover zeven demonen, zeven hemelse verblijven en ook zeven lagere regionen. Om dit denkbeeld nog duidelijker in zijn concrete vorm weer te geven, werden de zeven goden vaak als één zevenkoppige godheid voorgesteld. De gehele hemel stond onder de invloed van de zeven planeten; daarom vinden we in bijna alle religieuze stelsels zeven hemelen.

Het geloof in de saptaloka van de brahmaanse religie is trouw gebleven aan de oude filosofie; en – wie weet – misschien had het denkbeeld zelf zijn oorsprong in Aryavarta, deze bakermat van alle filosofieën en de moeder van alle latere religies! Het is waar dat het Egyptische dogma van de metempsychose of zielsverhuizing onderwees dat er zeven toestanden van zuivering en voortgaande volmaking waren, maar de boeddhisten ontleenden aan de Indo-Europeanen in India, en niet aan Egypte, hun denkbeeld van de zeven stadia van steeds verder gaande ontwikkeling van de ontlichaamde ziel, gesymboliseerd door de zeven verdiepingen en baldakijnen die naar de top van hun pagode’s geleidelijk kleiner worden.

Bij de mysterieuze verering van Mithra waren ‘zeven poorten’, zeven altaren, zeven mysteriën. De priesters van veel oosterse volkeren waren in zeven graden onderverdeeld; zeven treden leidden naar de altaren, en in de tempels brandden kaarsen in zevenarmige kandelaars. Verschillende maçonnieke loges hebben tot op de dag van vandaag zeven en veertien treden.

De zeven planeetbollen dienden als model voor staatsindelingen en -organisaties. China was in zeven provincies verdeeld; het oude Perzië in zeven satrapieën. Volgens de Arabische legende verkoelen zeven engelen de zon met ijs en sneeuw, opdat hij de aarde niet tot as zou verbranden; en 7000 engelen hijsen elke ochtend de zon op en brengen hem in beweging. De oudste twee rivieren van het Oosten – de Ganges en de Nijl – hadden elk zeven mondingen. Het Oosten had in de oudheid zeven hoofdrivieren (de Nijl, de Tigris, de Eufraat, de Oxus, de Jaxartes, de Arax en de Indus); zeven beroemde schatten; zeven steden vol met goud; zeven wereldwonderen, enz. Het getal zeven speelde ook een belangrijke rol in de architectuur van tempels en paleizen. De beroemde pagode van Churingham¹ wordt omgeven door zeven vierkante muren, in zeven verschillende kleuren geschilderd, en in het midden van elke muur is een piramide met zeven verdiepingen; precies zoals in de antediluviale tijden de tempel van Borsippa, nu de Birs-Nimrud, zeven verdiepingen had – de symbolische voorstelling van de zeven concentrische cirkels van de zeven sferen, waarvan elk was gebouwd met tegels en metalen die overeenkwamen met de kleur van de heersende planeet van de gesymboliseerde sfeer.

1. Noot vert.: Cunningham?

Men zegt ons dat dit allemaal ‘overblijfselen van het heidendom’ zijn, sporen ‘van oud bijgeloof, die, zoals de uilen en vleermuizen in een donkere onderaardse ruimte, wegvliegen om niet terug te keren vóór het schitterende licht van het christendom’ – een bewering die heel gemakkelijk kan worden weerlegd. Terwijl de schrijver van het geciteerde artikel honderden voorbeelden heeft verzameld om aan te tonen dat niet alleen de vroege christenen maar zelfs de moderne christenen het getal zeven hebben bewaard, en op even heilige manier als het vroeger altijd werd gebruikt, zouden er in werkelijkheid wel duizenden kunnen worden gevonden. We noemen als eerste de sterrenkundige en religieuze berekening uit de tijd van de heidense Romeinen, die de week in zeven dagen verdeelden, en de zevende dag als de heiligste beschouwden, de Sol- of zon-dag van Jupiter; en alle christelijke volkeren – vooral de protestantse – bewijzen tot op heden eer daaraan. Indien ons misschien wordt geantwoord dat we deze niet van de heidense Romeinen, maar van de monotheïstische joden hebben overgenomen, waarom wordt dan niet de zaterdag of de werkelijke ‘sabbat’ in ere gehouden, in plaats van de zondag of dag van Sol?

Terwijl het Ramayana zeven binnenplaatsen vermeldt in de verblijven van de Indiase koningen, en gewoonlijk zeven poorten naar de beroemde tempels en oude steden leidden, waarom zouden dan de (Oost-)Friezen in de 10de eeuw van de christelijke jaartelling strikt aan een zevenvoudige indeling van hun provincies hebben vastgehouden en erop hebben gestaan dat zeven ‘pfennig’ aan schatplicht zou worden betaald? Het heilige roomse en christelijke keizerrijk had zeven keurvorsten. De Hongaren emigreerden onder leiding van zeven hertogen en stichtten zeven steden, die nu Semigradye (nu Transylvanië) worden genoemd. Terwijl het heidense Rome op zeven heuvels was gebouwd, had Constantinopel zeven namen – Byzantium, Antonia, Nieuw-Rome, de stad van Constantijn, de Scheider van Werelddelen, de Schat van de Islam, Stamboul – en werd ze ook de stad op de zeven heuvels genoemd, en als toevoegsel aan de andere namen de stad van de zeven torens. Ze werd door de moslims ‘zeven keer belegerd en na zeven weken door de zevende van de Ottomaanse sultans ingenomen’. In het denken van de oosterse volkeren worden de zeven planeetbollen voorgesteld door zeven ringen die de vrouwen op zeven plaatsen van het lichaam dragen – het hoofd, de nek, de handen, de voeten, in de oren, in de neus en rond het middel – en deze zeven ringen of cirkels worden tot op de dag van vandaag door de oosterse minnaars aan hun bruiden aangeboden; terwijl de schoonheid van de vrouw in de Perzische gezangen gebaseerd is op zeven charmes.

Omdat de zeven planeten steeds op dezelfde afstand van elkaar blijven, en in dezelfde baan ronddraaien, doet deze beweging denken aan de eeuwige harmonie van het heelal. In dit verband was het getal zeven bijzonder heilig voor de astrologen en behield dit voor hen altijd zijn betekenis. De pythagoreeërs beschouwden het cijfer zeven als het beeld en model van de goddelijke orde en harmonie in de natuur. Het was het getal dat tweemaal het heilige getal drie of de ‘triade’ bevatte, waaraan de ‘één’ of goddelijke monade werd toegevoegd: 3 + 1 + 3. Zoals de harmonie van de natuur op het klavier van de ruimte weerklinkt tussen de zeven planeten, evenzo is er de harmonie van hoorbaar geluid op een kleiner plan binnen de toonschaal van de steeds terugkerende zeven tonen. Vandaar zeven pijpen in de fluit van de god Pan (of natuur) – waarbij hun geleidelijk kleiner wordende vormen de afstanden tussen de planeten, en tussen laatstgenoemde en de aarde, voorstellen – en de zevensnarige lier van Apollo. Aangezien het getal zeven uit de vereniging van het getal drie (bij alle volkeren, zowel christelijke als heidense, het symbool van de goddelijke triade) en het getal vier (het symbool van de kosmische krachten of elementen) bestaat, wijst het symbolisch op de vereniging van de godheid met het heelal; dit pythagorische denkbeeld werd door de christenen vooral in de middeleeuwen toegepast, die het getal zeven op grote schaal gebruikten in de symboliek van hun heilige architectuur. Zo vertonen bijvoorbeeld de beroemde kathedraal van Keulen en de dominicanenkerk in Regensburg dit getal in de kleinste architectonische details.

In de wereld van het intellect en de filosofie is dit mystieke getal niet minder belangrijk. Griekenland had zeven wijzen, de christelijke middeleeuwen zeven vrije kunsten (grammatica, retoriek, dialectiek, rekenkunde, meetkunde, muziek en astronomie), De (islamitische) Sheikh ul-Islam roept voor elke belangrijke bijeenkomst de hulp in van zeven ‘oelama’. In de middeleeuwen moest een eed worden afgelegd in het bijzijn van zeven getuigen, en degene van wie ze werd afgenomen werd zeven keer met bloed besprenkeld. De processies rondom de tempels vonden zevenmaal plaats, en de gelovigen moesten zevenmaal knielen, vóór ze een gelofte aflegden. De islamitische pelgrims lopen bij hun aankomst zeven keer rond de Kaäba. De heilige vaten werden van goud en zilver gemaakt, dat zevenmaal was gezuiverd. De plaatsen van de oude Duitse rechtbanken werden door zeven bomen gemarkeerd, waaronder zeven ‘Schöffen’ (rechters) moesten zitten die zeven getuigen nodig hadden. De misdadiger werd met een zevenvoudige straf bedreigd, en een zevenvoudige zuivering werd vereist, terwijl een zevenvoudige beloning aan de deugdzamen werd beloofd. Iedereen weet dat in het Westen groot belang wordt gehecht aan de zevende zoon van een zevende zoon. Alle mythische figuren zijn gewoonlijk met zeven zonen begiftigd. In Duitsland kan de koning, en nu de keizer, niet weigeren als peetvader op te treden voor een zevende zoon, zelfs al is deze het kind van een bedelaar. Wanneer in het Oosten een ruzie wordt bijgelegd of een vredesverdrag wordt getekend, wisselen de leiders óf zeven óf negenenveertig (7 × 7) geschenken uit.

Er zou een bibliotheek voor nodig zijn om te proberen alles op te noemen waarbij dit mystieke getal een rol speelt. We besluiten met nog enkele voorbeelden te geven op het gebied van het demonische. Volgens de autoriteiten voor die zaken – de oude christelijke geestelijkheid – moest een contract met de duivel zeven alinea’s omvatten, voor zeven jaar worden afgesloten en door de contractant zeven keer worden ondertekend; alle magische dranken die met hulp van de vijand van de mens werden bereid, bestonden uit zeven kruiden; in een loterij wint dát lot dat door een kind van zeven wordt getrokken. Legendarische oorlogen duurden zeven jaar, zeven maanden en zeven dagen; en het aantal strijdende helden bedraagt zeven, zeventig, zevenhonderd, zevenduizend en zeventigduizend. De betovering van prinsessen in sprookjes duurde zeven jaar, en de laarzen van de beroemde kat – de markies de Carabas – waren zevenmijlslaarzen. De Ouden verdeelden het menselijk lichaam in zeven delen: het hoofd, de borst, de buik, twee handen en twee voeten; en het leven van de mens werd in zeven perioden ingedeeld. Een baby krijgt tanden in de zevende maand; een kind gaat zitten na veertien maanden (2 × 7); begint te lopen na eenentwintig maanden (3 × 7); begint te spreken na achtentwintig maanden (4 × 7); houdt met zuigen op na vijfendertig maanden (5 × 7); op zijn veertiende jaar (2 × 7) begint hij zich definitief te vormen; op eenentwintigjarige leeftijd (3 × 7) houdt de groei op. De gemiddelde lengte van een mens, vóór de mensheid degenereerde, was zeven voet; daarom bevolen de oude westerse wetten dat tuinmuren zeven voet hoog moesten zijn. Bij de Spartanen en de oude Perzen begon de opleiding van de jongens op zevenjarige leeftijd. En in de christelijke religie – bij de rooms- en Grieks-katholieken – wordt het kind niet verantwoordelijk geacht voor welke misdaad ook tot hij zeven is, en het is voor hem de juiste leeftijd om te gaan biechten.

Wanneer de hindoes aan hun Manu denken en zich herinneren wat er in de oude sastra’s staat, zullen ze ongetwijfeld de oorsprong van al deze symboliek vinden. Nergens speelde het getal zeven zo’n belangrijke rol als bij de oude Indo-Europeanen in India. We hoeven maar te denken aan de zeven wijzen – de saptarshi; de saptaloka – de zeven werelden; de saptapura – de zeven heilige steden; de saptadvipa – de zeven heilige eilanden; de saptasamudra – de zeven heilige zeeën; de saptaparvatta – de zeven heilige bergen; de saptaranya – de zeven woestijnen; de saptavriksha – de zeven heilige bomen, enz., om de waarschijnlijkheid van de hypothese in te zien. De Indo-Europeanen leenden nooit iets, de brahmanen evenmin, die daarvoor te trots en exclusief waren. Waar komt het mysterie en de heiligheid van het getal zeven dan vandaan?

 

---

H.P. Blavatsky: Geselecteerde artikelen, Deel 1: 1874 – 1882, blz. 298-303

© 2015  Theosophical University Press Agency
Daal en Bergselaan 68, 2565 AG Den Haag

---