Karma*
Bo Lozoff
Illustraties van Rick Morgan
*Dit artikel verscheen in Sunrise aug/sep 1981, en was met toestemming overgenomen uit een brochure van het Hanuman Foundation’s Prison-Ashram Project (later de Human Kindness Foundation genoemd), waarmee Bo Lozoff in 1973 begon. Het biedt een helpende hand aan gevangenen die hun tijd wensen te gebruiken voor spirituele ontwikkeling. Het promoot geen specifieke religie of filosofie.
Karma is iets heel anders dan de begrippen zonde/schuld/verlossing; het helpt ons om ons niet te laten leiden door schuld en angst maar door te begrijpen waarom de dingen gebeuren.
Miljoenen woorden zijn er in honderden boeken over karma geschreven en toch is het in wezen zo eenvoudig. Ik hoop echt dat deze korte, geïllustreerde uiteenzetting voldoende begrip schenkt om als brandstof te dienen op uw innerlijke reis. Ik hoop dat het u een houvast geeft in uw binnenste, iets om aan te denken en dat u kunt gebruiken in dit eindeloze moeilijke proces van kiezen tussen de ene handelwijze en de andere.
Het woord karma betekent eenvoudig ‘handeling’; het beginsel of de wet van karma wordt in iedere religie en cultuur van de wereld onderwezen. In de Bijbel wordt deze wet weergegeven als: ‘Wat je zaait zul je oogsten.’ Eenvoudig gezegd: als men bieten zaait kan men niet verwachten tomaten te oogsten. Iedere gedachte, ieder woord, en elke daad in ons leven is een zaad dat we in de wereld zaaien. Ons hele leven oogsten we de vruchten van die zaden. Als het zaden vol boosheid, angst, hebzucht, begeerte en twijfel zijn, is ons leven ook zo. Als het zaad liefde, vriendelijkheid en begrip bevat, dan geldt dat ook voor ons leven. Dit is geen morele of filosofische leer; het is eenvoudig een wet van energie. Karma is de manier waarop het heelal werkt.
Karma is vaak gemakkelijk te herkennen; een lied van de Beatles zegt: ‘Instant karma’s gonna get you’ (Karma zal je onmiddellijk grijpen). Om een voorbeeld te noemen: iemand trapt op het uiteinde van een schop, de steel schiet omhoog en raakt hem in het gezicht. Of iemand trapt op een bananenschil en valt. Het is niet goed of slecht dat het zo gebeurt; het is zoals het nu eenmaal gaat. Het is karma.
In andere gevallen werkt karma ook onmiddellijk maar niet zo duidelijk. Je drukt op een knopje aan de muur en boven je hoofd gaat het licht aan. Rechtstreeks oorzaak en gevolg, maar de draden zijn verborgen. Welnu, in ons leven zijn de draden meestal verborgen. Karma is moeilijker te volgen omdat er tijd verloopt tussen de daad en de karmische reactie.
Als je een wekker tien uur verder zet, kan het gebeuren dat je dit helemaal vergeten bent en dat je schrikt wanneer hij eindelijk afgaat. Toch hadden we hem zelf ingesteld. Ons leven lang glijden we uit over bananenschillen, knippen we lichten aan via onzichtbare draden, of zetten we wekkers die we vergeten of waar we zelfs niet eens bij nadenken als we ze instellen. Een vriendelijkheid waarvan we denken dat ze niet is opgemerkt, of iets beroerds dat naar we hoopten zou verdwijnen – niets kruipt ooit door de mazen van de wet. Wat komen moet, komt.
Als we de waarheid inzien van het hindoeïstische gezegde: ‘Niemand is de oorzaak van vreugde of verdriet voor een ander; iedereen oogst de vruchten van zijn eigen daden’, dan schieten we een eind op. Iemand neemt ons lelijk te pakken, en we zien in (1) dat onze eigen narigheid alleen wordt veroorzaakt door dingen die wij in het verleden hebben gedaan en waar we nu voor betalen (we werken ons karma uit); en (2) dat die persoon het instrument kan zijn geweest voor ons karma, maar dat hij ook voor zichzelf een nieuwe portie heeft geschapen.
Als we dit goed begrijpen, kunnen we ook begrijpen waarom de grote Indiase wijze, Mahatma Gandhi, toen hij in het hoofd was geschoten, zich tot zijn moordenaar wendde en eenvoudig zei: ‘Het spijt me voor jou, mijn jongen.’ Of waarom Christus aan het kruis zei: ‘Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.’ Mensen die karma begrijpen doen andere mensen geen kwaad; dat is alles. En mensen die karma niet begrijpen hebben al ons mededogen en onze vergevensgezindheid nodig. Als zij anderen kwaad doen, bonzen ze in feite hun eigen hoofd tegen de muur; ze stellen een aantal karmische wekkers in die hen op een pijnlijke manier wakker zullen maken op een later tijdstip.
De waarheid is dat wij – alle wezens in het heelal – onderling zijn verbonden; toch kunnen we de verbindende schakel niet zien. Omdat deze eenheid van alle dingen waar is, een werkelijkheid is, of natuurlijk, scheppen alle gedachten, woorden of daden die leiden tot een gevoel van afgescheidenheid, meer karma; ze scheppen een illusie, een onwerkelijkheid. Karma uitwerken is eenvoudig de manier waarop we ons ontdoen van deze onwerkelijkheden om terug te keren tot de waarheid. Laten we bijvoorbeeld zeggen dat ik lach om iemand die lelijk is, of kreupel, of wat ook. Dan zou ik wel eens mijn karmische wekker kunnen zetten op een tijd waarop ikzelf zo word, of trouw met zo iemand, of een kind krijg dat zo is. Niet als een morele straf maar eenvoudig omdat ik die ervaring nodig heb om dat gevoel van afgescheidenheid te boven te komen. Ik zou een ervaring nodig hebben die mij doet inzien dat er niet zoiets als ‘anderen’ bestaat, maar alleen ‘wij’.
Omdat karma op deze manier werkt om ieder van ons te vervolmaken in wijsheid en mededogen, lijkt het veel op straf en vergelding of veroordeling wegens zonde. Maar in feite is dat niet zo. Karma is meer zoiets als de wet van de zwaartekracht – zo werkt energie nu eenmaal. De gulden regel – ‘Behandel anderen zoals je wilt dat ze jou behandelen’ – is in werkelijkheid meer een wetenschappelijke waarheid dan een morele leer. Als Christus zegt: ‘Heb je naaste lief als jezelf’, leert hij ons eenvoudig hoe het is; we zijn allemaal onderling verbonden, en hij kan de verbindende schakel zien.
De wereld waarin we leven is eigenlijk niet zo erg groot; ze is een besloten ruimte. Onze vervuiling gaat niet vanzelf weg, en onze vibraties en onze daden evenmin, of ze nu goed zijn of slecht. Ieder van ons telt mee. Ieder van ons draagt de volle verantwoordelijkheid voor het verlichten van de karmische last van deze planeet. En ieder van ons heeft het vermogen dat te doen.
Alles wat ons in het leven overkomt heeft twee kanten; we zouden ze schuld en kans kunnen noemen. Naar de gevangenis gaan, bijvoorbeeld, is het aflossen van de karmische schuld voor dingen die we in het verleden hebben gedaan (niet noodzakelijk de misdaad zelf); maar naar de gevangenis gaan is ook een kans voor ons om dichter bij de waarheid, bij God, bij het zelf te komen – hoe we dat ook willen uitdrukken. Het gevangenisleven is zo ingrijpend en zo negatief dat we daardoor de kans krijgen karma uit te werken en kracht op te doen in een tijdsverloop van maanden waar we anders misschien wel vijftig jaar voor nodig zouden hebben gehad, nog afgezien van de vraag of we het dan hadden gekund. Waar het bij schuld om gaat is: kunnen we ons karma accepteren zonder schaamte, spijt of bitterheid, enz.? Waar het bij kans om gaat is: kunnen we iedere situatie in ons leven benutten om ons toekomstige karma te verlichten, om onze liefde, kracht en wijsheid te versterken?
Als we karma eenmaal begrijpen, bekijken we de misstappen van anderen met meer begrip en groter mededogen. De karmische bagage van ieder van ons is uniek – geen twee mensen in de wereld hebben precies hetzelfde karma. Toch is de reis die we moeten maken om dit alles uit te werken voor ons allemaal in wezen dezelfde. Naarmate we ons meer bewust worden van het proces, zijn we meer en meer geneigd om mee te werken, en wordt onze karmische last merkbaar lichter; we worden bewuste wezens – mensen die handelen in harmonie met de waarheid bij alles wat we doen, vanaf het poetsen van onze tanden tot het uitstippelen van ons leven. We doen eerder wat we juist vinden dan wat we het gemakkelijkst vinden.
Het einde van onze karmische reis – wanneer we ons van al onze karmische bagage hebben verlost – wordt verlichting genoemd. We zijn dan als een god die rondloopt in een lichaam. Iedere gedachte, elk woord, alles wat we doen is waarheid en schept geen gevoel van afgescheidenheid in de wereld. Wezens zoals Christus, Boeddha, Abraham, Mohammed en vele anderen hebben deze toestand bereikt; ze werden zo verenigd met God, tao, dharma, de waarheid, dat ze niet langer persoonlijk karma schiepen. Ze hielden zich met niets anders bezig dan de waarheid.
De clou van dit alles is dat we allemaal verlicht moeten worden.
Of we nu een heilige zijn of een moordenaar, een president of een bankrover, ieder van ons is op dezelfde reis, en ieder van ons zal ten slotte de hele weg tot het einde toe volgen. Of het vandaag is of volgend jaar of over honderdduizend levens, ieder van ons zal het punt bereiken waarop hij er genoeg van heeft meer karma te scheppen; we hebben genoeg van lijden, van uitbuiten en uitgebuit worden, van ‘aan jezelf denken’. We zijn het moe over bananenschillen uit te glijden en wekkers te zetten. Als we dat punt hebben bereikt komt er hulp. Het kan zijn in de vorm van yoga of meditatie, of het ontmoeten van vrienden op ons pad of een inspirerende zonsondergang of zelfs het lezen van een boek of een artikel. Maar in welke vorm ook, er komt hulp. Misschien is het geen hulp bij wat we willen, maar het zal ons hulp brengen bij wat we nodig hebben.
Vanaf dat ogenblik lijkt ons leven misschien hetzelfde als altijd, maar er is een dimensie aan toegevoegd, zoiets als vrede of veiligheid, die ontstaat omdat we weten wat er gaande is. Natuurlijk hebben we nog wel last van problemen en kiespijn en angsten en aambeien en begeerten en al het gedoe van deze wereld; maar toch is er iets in ons dat weet, en dat maakt een groot verschil. Te midden van al het oude gedoe en alle dwaasheden, beginnen we ons leven te richten op de dingen die ertoe bijdragen ons karma te verlichten: op het tot rust brengen van ons denken, het dienen van anderen om leed te verzachten; en we waken ervoor niet verdwaald te raken in maya of illusies.
Als we om ons heen kijken, zien we duidelijk dat de meeste mensen in deze illusie gevangen zitten; ze zijn het jagen en jachten nog niet beu genoeg. Ze hebben zich nog niet omhoog en naar binnen gewend om erachter te komen wat er in hun leven gaande is.
Op elk moment is er maar een klein aantal mensen dat hun karma bewust uitwerkt en lichter wordt. Als dit voor u het moment is – het moment om van de lijdende meerderheid over te stappen naar de bewuste minderheid – welkom aan boord dan. Welkom in het oneindige HIER en het eeuwige NU.
Heilig Leven, Heilig Handelen (Bo Lozoff)
We zitten allemaal vast (boekbespreking)
Kunst, muziek, (kinder)verhalen en literatuur